Khu tưởng niệm Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa tọa lạc tại đường Huỳnh Mẫn Đạt, phường Bùi Hữu Nghĩa, quận Bình Thủy, TP. Cần Thơ.

Lễ giỗ năm nay diễn ra trong 2 ngày, 19 và 20 tháng Giêng (âm lịch), với phần lễ và hoạt động trưng bày trái cây nghệ thuật. Trước đó, công tác thông tin, tuyên truyền về Lễ giỗ được thực hiện qua cổ động trực quan, các phương tiện thông tin đại chúng,... nhằm thu hút người dân và du khách tham gia.

Ông Nguyễn Thanh Hùng - Trưởng Ban Quản lý Khu tưởng niệm Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa, cho biết: Phần nghi lễ trong Lễ giỗ lần thứ 151 của cụ Thủ khoa có 2 hoạt động là cúng Tiên thường vào sáng 19 tháng Giêng và cúng Chánh Giỗ vào sáng 20 tháng Giêng. Cúng Chánh Giỗ được thực hiện theo nghi thức truyền thống, có nhạc lễ, học trò lễ, hương văn,... đảm bảo trang trọng, thành kính.

Lễ giỗ năm 2023, cũng đánh dấu chặng đường 10 năm khu tưởng niệm chính thức đi vào hoạt động, phục vụ du khách. Một thập niên qua, khu tưởng niệm đã trở thành điểm đến ý nghĩa và nhân văn với du khách gần xa khi đến với Cần Thơ. Quận Bình Thủy đã thành lập Ban Quản lý Khu tưởng niệm và hoạt động rất hiệu quả. 

Theo thống kê năm 2022, Khu tưởng niệm Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa đã đón và phục vụ khoảng 5.000 lượt khách tham quan, lễ bái. Việc quảng bá về Khu tưởng niệm được thực hiện qua ấn phẩm; kết hợp các tour, tuyến du lịch; chương trình “Tìm về di sản” do ngành Văn hóa và ngành Giáo dục thành phố phối hợp thực hiện,...

Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa, hiệu Nghi Chi, sinh năm 1807, tại thôn Bình Thủy, tổng Vĩnh Định (nay thuộc quận Bình Thủy, TP. Cần Thơ) trong một gia đình ngư dân nghèo. Từ nhỏ, nho sinh Bùi Hữu Nghĩa đã tỏ rõ trí thông minh, chí ham học, sau đó lên Biên Hòa theo học cụ Đồ Hoành. Tại đây, nho sinh Bùi Hữu Nghĩa ở trọ tại nhà cụ Nguyễn Văn Lý để đi học. Sau thời gian dùi mài kinh sử, nho sinh Bùi Hữu Nghĩa tham gia kỳ thi Hương năm Ất Mùi (1835) ở Gia Định và đỗ đầu, từ đó thường được gọi là Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa hay Thủ khoa Nghĩa. Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa kết hôn với bà Nguyễn Thị Tồn là con gái đầu của cụ Nguyễn Văn Lý.

Sau khi đỗ thủ khoa, cụ được triều đình bổ làm Tri huyện Phước Chánh (phủ Phước Long, tỉnh Biên Hòa) và sau đó điều về làm Tri huyện Trà Vang (nay thuộc tỉnh Trà Vinh). Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa suốt cuộc đời vì dân, vì nước, sống đời thanh liêm, can trường nên được nhân dân quý trọng. Về sau, vì chán cảnh quan trường, Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa cáo quan, về quê ở làng Long Tuyền - Cần Thơ sống cảnh thanh bần, dạy học, làm thơ, bốc thuốc chữa bệnh cứu người. Cụ lâm bệnh rồi qua đời tại quê nhà vào năm Nhâm Thân 1872, thọ 65 tuổi.

Cụ còn được nhắc nhớ muôn đời với tài năng văn chương sáng chói, là “Rồng Vàng” của đất Nam Bộ. Các áng văn (văn chương), thơ của cụ thể hiện tinh thần yêu nước, chống xâm lược, chống áp bức, bất công, giàu tình yêu thương. Đặc biệt, trong thời gian trấn nhậm đồn Vĩnh Thông, cụ đã viết bổn tuồng “Kim Thạch kỳ duyên” (mối tình kỳ lạ, đầy sóng gió của chàng Kim Ngọc và nàng Thạch Vô Hà). Đây được xem là một trong những bổn tuồng cổ xưa nhất của nước ta và cũng là bổn tuồng đầu tiên được dịch ra tiếng Pháp. Do vậy, Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa ngoài là nhà thơ tên tuổi còn là một trong những người khai phá nghệ thuật tuồng Việt Nam.

Trần Tú – Gia Gia